Nos últimos anos, cada vez máis, todos temos a sensación de vivir nunha sociedade máis concienciada co medio ambiente, máis ecolóxica: anuncios que publicitan produtos eco, bio, sostibles, produtos en envases reciclables, etc...

Con todo, a realidade é que a produción de plásticos dun só uso non para de aumentar, en 2019 producíronse 368 millóns de toneladas de plástico, dito doutra maneira 368.000.000.000 kg de plástico.

Como é posible que cando temos a percepción de estar nun mundo máis ecolóxico e sostible a realidade sexa exactamente a contraria? A resposta a isto é o temible e cada vez máis frecuente greenwashing que levan a cabo moitas empresas, xeralmente aquelas máis contaminantes.

Que é o greenwashing?

O greenwashing é unha práctica cada vez máis frecuente, na que as empresas visten de ecoloxía e sustentabilidade as súas prácticas daniñas co medio ambiente, o fin desta práctica é confundir ao consumidor e facerlle pensar que comprando o seu produto está a ser respectuoso co medio ambiente cando a realidade é totalmente oposta.

Se un pon a televisión pode atoparse con anuncios de auga embotellada ou outros produtos envasados en plásticos onde se indica que os devanditos envases son sostibles porque son reciclables.

Que diferenzas hai entre un envase plástico reciclable e un non reciclable? Ningunha.

Que unha botella sexa reciclable só significa que se podería reciclar nunha hipotética situación, non que se vaia a facer, xa que isto depende de moitos factores:

- o primeiro deles: que a persoa que compre ese envase o deposite nun contedor amarelo e non o deixe nunha praia, un río, un espazo natural ou en calquera outro contedor,

- o segundo factor do que depende: que aínda que o consumidor dese envase o deposite no lugar adecuado, ten que ocurrir que o país responsable do tratamento dese residuo o xestione correctamente.

En España o 70% dos residuos plásticos que depositamos no contedor amarelo acaba nunha entulleira, incinerado ou exportado a un país do terceiro mundo, onde practicamente sempre acaban contaminando o medio ambiente. Polo que vender un produto nun envase plástico, dun só uso, e aínda encima tentar darlle un toque de sustentabilidade enganando ao consumidor con mensaxes como que ese envase é “reciclable” é unha manobra de greenwashing extremadamente daniña.

Este tipo de publicidade podémola ver a día de hoxe en moitos produtos envasados en plástico ou noutros materiais dun só uso.

De que depende esta publicidade engañosa?

A pregunta podería ser por qué nuns indícase que o envase é reciclable e noutros non? Pois só depende dos poucos escrúpulos dos publicistas e da marca. Ningún produto envasado nun plástico dun só uso é sostible, xa que si ou si vai xerar un residuo dificilmente xestionable.

A práctica do greenwashing chega a todos os produtos.

Ata hai pouco, facernos un café non significaba máis que abrir un paquete de café comprado na tenda do barrio e utilizar o seu contido para preparar tantas cafeteiras como fose posible, xerábamos únicamente o residuo inicial no que se comercializaba ese café na tenda.

Hai uns anos, cando xa tiñamos a sensación de ir cara a un mundo máis sostible, unha das 5 marcas que máis plásticos produce no mundo sacou un novo produto estrela: cafeteiras que só admitían o café en cápsulas. Para consumir menos de 6 gramos de café era obrigatorio xerar un residuo.

Para consumir a mesma cantidade de café da que falábamos ao principio, agora é necesario xerar 45 residuos en forma de cápsulas.

Este sistema popularizouse cada vez máis, pero comezaron a alzarse voces que criticaban a súa falta de sustentabilidade. Cal foi a solución da marca? Un anuncio publicitario no que o produto se vende como sostible e indícase que se comercializa en cápsulas reciclables.

O greenwashing é unha ferramenta perigosa e tremendamente efectiva. As empresas que o utilizan posúen moitos máis recursos publicitarios e medios de difusión que as modestas organizacións e particulares que tentan denunciar esta práctica, polo que é a loita de David contra Goliat.

A cidadanía diante deste “engano verde”

Que podemos facer os cidadáns contra o greenwashing? O único que podemos facer os cidadáns é pensar. Cuestionarnos a publicidade, non asumir o que nos din as marcas como unha realidade. Cuestionar o que vemos e pensar que o fin das empresas sempre é aumentar os seus ingresos, non o coidado do medio ambiente.

Un produto nun envase plástico dun só uso nunca será máis sostible que un produto nun envase de cartón ou vidro reutilizabel, facilmente reciclables e menos contaminantes no medio en caso de acabar onde non deben. Incluso un produto que para o seu consumo obrigue a xerar un residuo, dificilmente será máis sostible que outro que non obrigue a xeralo.

A día de hoxe cada vez hai máis establecementos e produtos que permiten consumir reducindo a produción de envases: produtos de limpeza recargables aproveitando o mesmo envase, produtos de aseo persoal como champús, acondicionadores, xabóns do corpo sólidos en envases de cartón, copas menstruales en lugar doutros produtos, e un longo etc...

Sempre hai que ter claro que en materia de produción de residuos o primeiro é reducir o consumo e a xeración de residuos, o segundo é reutilizar e por último estaría a reciclaxe.

É necesario ter sempre presente a máxima de que o mellor residuo é o que non se xera e que o greenwashing só pode combatirse cuestionándonos a información que recibimos. Sempre hai outra opción.

M.R.